Śmierć rodzeństwa to temat bardzo delikatny i bolesny, dotykający głęboko emocji ludzkich. To doświadczenie może być trudne do zrozumienia i przetrawienia, gdyż w naturalny sposób zakłada się, że rodzeństwo będzie obecne w naszym życiu na zawsze. Śmierć bliskiej osoby, zwłaszcza rodzeństwa, jest jednym z najbardziej traumatycznych przeżyć, które wpływa na naszą psychikę, relacje z innymi ludźmi i całe spojrzenie na życie.
Jak wiek dziecka wpływa na zrozumienie śmierci rodzeństwa?
Dzieci, którym umiera rodzeństwo, nie odczuwają tego podobnie jak dorośli. Dzieci na różnych etapach rozwoju inaczej wyrażają żal po śmierci bliskiej im osoby. Zrozumienie śmierci uzależnione jest od czterech aspektów związanych z rozwojem dziecka:
- Nieodwracalność – czyli zrozumienie, że jeżeli ktoś umarł, to nie może ożyć i nic się z tym nie da zrobić.
- Ostateczność – to zrozumienie, że śmierć wiąże się z ustaniem funkcji życiowych i jest kresem naszego życia.
- Przyczynowość – to zrozumienie, że śmierć jest wynikiem czegoś, czy to choroby, czy poważnego wypadku.
- Uniwersalność – świadomość, że śmierć dotyczy wszystkich osób.
Dzieci poniżej 5-ego roku życia często przyjmują, że śmierć to sen i dlatego pytają: „Kiedy brat/siostra się obudzi?” Dziecko 8-letnie jest w stanie zrozumieć bardziej realistyczne pojęcie śmierci. Młodzież podchodzi do zjawiska śmierci już bardziej abstrakcyjnie, rozumiejąc wszystkie jej, wymienione wyżej aspekty. To jaki faktyczny ogląd na śmierć mają dzieci, związane jest z uświadomieniem ich przez rodziców. Jako dorośli często nie rozmawiamy z dzieckiem o śmierci, by nie zapeszyć, przestraszyć, ściągnąć na siebie coś złego… Kryją się za tym różne teorie. Dzieci, które tracą nienarodzone rodzeństwo, tzw. „strata niewidzialna” nie doświadczają takiej traumy jak ich rodzice, ponieważ nie zdążyły zbudować relacji z nieżyjącym rodzeństwem, natomiast mogą odczuć traumę, na skutek przeżyć rodzica, w tym wypadku częściej matki, dla której było to wyjątkowo trudne doświadczenie i jej żałoba wpływa na żyjące dziecko. Oprócz śmierci w wyniku choroby, nastolatki najczęściej umierają na skutek zabójstw, samobójstw i wypadków, stąd ich rodzeństwo zaraz po ich śmierci odczuwają: szok, otępienie, smutek, samotność, gniew i złość. Starsza młodzież radząc sobie ze śmiercią rodzeństwa może bardziej otworzyć się na religijność. Dzieci pomiędzy 14 a 19 rokiem życia, które straciły swoje rodzeństwo, ale nie otworzyły się na religijność częściej odczuwały depresję, zagubienie oraz strach przed własną śmiercią. Religijność wpływa na większy wgląd w życie i pytanie o jego sens.
Utracona tożsamość własna i rodziny
Niezależnie od przyczyny śmierci – czy to w wyniku choroby, wypadku czy innych nieszczęśliwych okoliczności – stratę rodzeństwa można porównać do utraty części samego siebie. Rodzeństwo często pełni rolę przyjaciela, wspierającego sojusznika i często jedynego towarzysza z dzieciństwa, który dzielił z nami wiele chwil radości, smutku i wzajemnego zrozumienia. Po utracie rodzeństwa dzieci często doświadczają różnych etapów żałoby. W początkowej fazie może to być szok, zaprzeczanie i trudności z akceptacją rzeczywistości. Następnie pojawia się żal, smutek, a także często uczucie buntu i złości wobec losu. Ważne jest, aby pozwolić im na przeżywanie tych emocji i szukać wsparcia w otoczeniu. Rozmowa z bliskimi, udział w grupach wsparcia czy też skorzystanie z pomocy profesjonalisty mogą pomóc dziecku w radzeniu sobie z bólem po stracie.
Śmierć rodzeństwa wpływa również na dynamikę rodziną, nierzadko zmieniając relacje między pozostałymi członkami. Każda osoba może reagować inaczej na żałobę, co może prowadzić do konfliktów, ale także być szansą na wzajemne zrozumienie i wspólną podróż przez trudne chwile. Chciałabym podkreślić, że każdy proces żałoby jest unikalny, a każdy człowiek radzi sobie z utratą w indywidualny sposób. Wspólna pamięć o zmarłym rodzeństwie, dzielenie się historiami i wspomnieniami, może być pomocne w procesie gojenia ran emocjonalnych.
Czy blog Ci się podoba, a treści są dla Ciebie wartościowe? Możesz dobrowolnie wesprzeć moją działalność!
Żałoba dziecka. Jak je wesprzeć po śmierci rodzeństwa?
Gdy dziecko traci rodzeństwo, jako rodzice odgrywamy kluczową rolę w pomocy mu przy radzeniu sobie z bólem i żalem. Tutaj pozwolę sobie odesłać cię do mojego nagrania i wpisu blogowego „Śmierć dziecka”. Następnie warto przyjrzeć się kilku propozycjom w oswajaniu żałoby po rodzeństwie.
Otwórz się na rozmowę z dzieckiem
Rozmawiaj z dzieckiem, ale dopasuj słowa do jego wieku rozwojowego. Używaj prostych zdań, bez górnolotnych sformułowań, typu: „Odszedł do lepszego świata”, ponieważ pozostawisz je w dysonansie, że obecny jest zły. Unikaj eufemizmów, zdrobnień i stereotypowych stwierdzeń. Kiedy dziecko będzie mogło szczerze z tobą porozmawiać poczuje się pewniej i bezpieczniej, wiedząc, że nie będziesz nic przed nim ukrywać. Dodatkowo pamiętaj, że możesz usłyszeć w twoim odczuciu dziwne pytania, nie gaś dziecka, a tym bardziej nie strofuj, bo zamknie się na rozmowę z tobą. Możesz wyjaśnić pytanie typu: „Pytasz mnie, czy Krzyś umarł, bo się z nim pokłóciłeś? Nie, Kochanie, kłótnia nie sprawia, że ktoś umiera. Krzyś był bardzo chory i umarł na raka”.
Dostosuj wsparcie do wieku dziecka
Zwróć uwagę na wiek dziecka i dostosuj sposób wsparcia do jego potrzeb. Młodsze dzieci mogą potrzebować więcej pomocy w zrozumieniu, podczas gdy starsze mogą wyrażać swoje emocje w inny sposób. Może zdarzyć się, że twoje dziecko będzie sprawiało wrażenie, że nie doświadcza żałoby, natomiast chciałabym byś pamiętał, że to tylko wrażenie. Być może jego emocje są w dysocjacji czyli w zamrożeniu i tak naprawdę samo nie wie, że coś czuje. Dlatego ważnym jest, by nie obwiniać dziecka, że dla niego rodzeństwo nic nie znaczyło, bo na przykład nie płacze, tak jak to zakładaliście. Może nie chcieć widzieć zwłok w trumnie siostry czy brata, ponieważ chce je zapamiętać jak za życia. Warto tu zapytać: „Czego potrzebujesz”? I dać mu to, bez zbędnej oceny i dopisywania założeń, że to bezsensowne.
Zadbaj o rutynę dnia codziennego
Dzieci potrzebują poczucia bezpieczeństwa, zwłaszcza po utracie bliskiej osoby. Zachowaj rutynę dnia, co pomoże dziecku poczuć się pewnie w codziennym życiu. W niektórych przypadkach warto poprosić rodzinę lub przyjaciół, by was wsparli w tym czasie. Przed wami wiele spraw do załatwienia i sami możecie czuć się zagubieni, więc im szybciej powrócicie do rutynowych działań, tym łatwiej wasze dziecko poradzi sobie ze śmiercią bliskiej mu osoby.
Szukaj wsparcia specjalistów
Jeśli zauważysz, że dziecko ma trudności w radzeniu sobie z żałobą, rozważ skorzystanie z pomocy specjalisty – psychologa czy terapeuty, który pomoże dziecku zrozumieć i przetworzyć swoje uczucia. Często do tego wracam, ponieważ kiedy sami doświadczacie żałoby, to może wam momentami zabraknąć uważności na dziecko, które prawdopodobnie weźmie na swoje barki odpowiedzialność za wasze uczucia. Rozmowa z osobą, która jest bezstronna emocjonalnie jest ogromnym wsparciem do powrotu, do równowagi twojego dziecka.
Twórz pamiątki
Pomóż dziecku utrwalić pamięć o zmarłym rodzeństwie, tworząc razem pamiątki. Mogą to być albumy ze zdjęciami, listy czy wspólne opowieści, które pomogą utrzymać żywe wspomnienie bliskiej osoby. Tutaj pozostawiam kreatywność po stronie dziecka. Mogą chcieć, by do trumny włożyć ulubioną zabawkę, list czy kubek, z którego najczęściej piło zmarłe rodzeństwo. Pozwólcie na to. Możecie także wspólnie przygotować prezentację multimedialną ze zdjęć, filmów czy ulubionej muzyki, którą zaprezentujecie na rocznicy śmierci dziecka.
Ułatwiaj wyrażanie emocji
Daj dziecku przestrzeń do wyrażania emocji, niezależnie od tego, czy są to płacz, gniew czy smutek. Zachęcaj do otwartości, jednocześnie szanując indywidualny proces żałoby. Pamiętaj, że każda emocja jest dobra. Nawet jeśli twoje dziecko zacznie przez chwilę radośnie śmiać się, to nie gań tego. Bardzo prawdopodobne jest, że w ten sposób twoje dziecko potrzebuje wywentylować nadmiar smutku nagromadzonego w ciele. Zwróć uwagę, że dziecko będzie bardzo chwiejnie doświadczać emocji. Podobnie zresztą jak i ty. Jeżeli będzie miało ochotę głośno na słuchawkach słuchać muzyki, to zezwól na to. To także pozwala zniwelować nagromadzone napięcie. Jeżeli przytulane przez ciebie krzyczy i odpycha cię, to może oznaczać, że nie jest w stanie przyjąć twojego bólu, który w sobie nosisz. Daj mu przestrzeń. Może lepiej dla niego będzie, jak schowa się pod kocem lub mocno się w niego opatuli. I chcę zwrócić ci uwagę na jeszcze jeden aspekt. Jeżeli ty zaczniesz udawać, że nad wszystkim panujesz i dajesz radę, a tak nie jest, dziecko to od razu wyczuje i będzie miało do ciebie żal. Faktem jest, że to my mamy dorosłe mózgi i jesteśmy odpowiedzialni za nasze dzieci, ale warto też być autentycznym, mówiąc: „Kochanie jest mi tak ciężko, że nie mam nawet ochoty wstać z łóżka. Jeszcze nie czuję się w pełni sił, dlatego poprosiłam ciocię, by na chwilę nas wsparła. Tak będzie dobrze dla mnie i mam nadzieję, że dla ciebie także.”. Wyrażenie emocji znacznie ułatwia proces, którym jest żałoba.
Rozwijaj wsparcie
Pomóż dziecku utrzymać relacje społeczne. Wspieraj je w kontakcie z rówieśnikami, nauczycielami czy przyjaciółmi, którzy mogą stanowić dodatkowe źródło wsparcia. Możesz porozmawiać z wychowawcą o wspólnych wyjściach, pomocy koleżeńskiej, większej uważności uczniów na kolegę czy koleżankę. Takie wsparcie ma ogromną moc, ale też ma wartość edukacyjną.
Śmierć rodzeństwa dziecka
Wspieranie dziecka, które doświadczyło śmierci rodzeństwa to wyjątkowe wyzwanie, które wymaga empatii, zrozumienia i cierpliwości. Kluczowe jest stworzenie atmosfery otwartej komunikacji, w której dziecko może dzielić się swoimi uczuciami. Pamiętajmy, że każde dziecko jest inne, dlatego istotne jest dostosowanie naszego wsparcia do indywidualnych potrzeb malucha. W trudnych chwilach warto również szukać pomocy specjalistów, którzy mogą wesprzeć zarówno dziecko, jak i całą rodzinę.
W tym miejscu zapraszam cię do konsultacji ze mną w ramach interwencji kryzysowej jaką jest śmierć osoby bliskiej. Znajdziesz mnie na stronie www.annawojtczak.pl/konsultacje
Warto przeczytać
Moi Drodzy. Jeżeli zaciekawiło was, to co mówię, to ogromnie polecam do uzupełnienia swojej wiedzy literaturę, z której sama korzystam. Bardzo przydatna do dzisiejszego wpisu jest książka „Dziecko wobec śmierci i żałoby”, autorstwa Angeliki Szelągowskiej-Mironiuk. Książka jest propozycją, jak pomóc dziecku zrozumieć proces żałoby po bliskiej mu osobie.
Zachęcam do jej kupna przez mój link afiliacyjny. Dzięki temu zachęcacie mnie do stałego poszerzania mojej biblioteki o ciekawe księgozbiory, z którymi chętnie się z wami dzielę.
Zainteresowany książką? Sprawdź, gdzie kupisz ją w korzystnej cenie. Kupując przez linki poniżej wspierasz rozwój bloga. Dziękuję!
Zachęcam do subskrypcji mojego kanału na Youtube:
Zapraszam również do obejrzenia filmu omawiającego temat:
A dla zabieganych wpis blogowy czytany przez autorkę 🎙️ na Spotify:
Przeczytałeś już:
